Μέσα από τις σελίδες του πρώτου τόμου της "Ιστορίας του Ευρωπαϊκού Πνεύματος", ο αναγνώστης παρακολουθεί τη θρησκευτική και πολιτική επικράτηση του Χριστιανισμού, που οδήγησε στην πιο μακρόβια αυτοκρατορία όλων των εποχών, το Βυζάντιο.

Την ίδια ώρα που η Κωνσταντινούπολη ακμάζει πνευματικά, οικονομικά, στρατιωτικά και πολιτικά, από την άλλη πλευρά, το παλιό δυτικό τμήμα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας διανύει την αντίστροφη τροχιά: βυθίζεται σ\' ένα μακρύ Μεσαίωνα. Αλλά στη διάρκεια αυτού ακριβώς του Μεσαίωνα αναπτύσσονται σταδιακά και οι δυνάμεις που θα φέρουν το τέλος του. Η αρχαία ελληνική σκέψη γίνεται θεμέλιο της Αναγέννησης, η οποία προετοιμάζεται αργά μα νομοτελειακά στη Δύση.

Με γλώσσα και αφήγηση συναρπαστική, ο Κανελλόπουλος παρακολουθεί παράλληλα την πορεία των δύο αυτών πυλώνων της Ευρώπης. Και ανασυνθέτει κατά τρόπο μοναδικό μια σειρά πνευματικών και πολιτικών ιστορικών διεργασιών που διήρκεσαν αιώνες και που καθόρισαν τη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής υπόστασης. Διεργασίες, που υπήρξαν το υπόστρωμα του ευρωπαϊκού πολιτισμού, όπως σήμερα τον γνωρίζουμε.

Περιέχονται τα κεφάλαια:
- Από τον ελληνορωμαϊκό στον ευρωπαϊκό κόσμο
- Ο Μέγας Κωνσταντίνος και η "Νέα Ρώμη"
- Εικονομάχοι και εικονολάτρες
- Η τέχνη στο Βυζάντιο
- Η Αγία Σοφία και ο Άγιος Μάρκος
- Η φιλοσοφία στον Δυτικό Μεσαίωνα
- Η αναγέννηση του δημοκρατικού πνεύματος στη Φλωρεντία
- Η πάλη ανάμεσα στην ελεύθερη σκέψη και στο δόγμα